غم آخرتون باشه، نفرین یا دعا

برای هر یک از ما اتفاق افتاده که در مجلس ترحیمی شرکت کرده و بارها و بارها این جمله را یا شنیده و یا خودمان آن را به کار برده‌‌ایم: "غم آخرتون باشه" و این جمله را سخنی تسکین‌آمیز فرض کرده‌ایم که شاید کمی از غم صاحب عزا، بکاهیم.

به نظر خودمان برایش آرزوی خیر کرده‌ایم اما آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چگونه می‌تواند این غم، غم آخر او باشد؟

اما معانی این جمله پر کاربرد:

1. از آنجا که مرگ حق است و لازمه زندگی دنیائیست؛ دعا برای دیگران با عبارت فوق، یعنی الهی پیش از مردن نفر بعدی، خودت بمیری که با مرگ او، غمگین نشوی.

2. و یا اینکه غم آخر بودن او حتماً نباید به وسیله مرگش حاصل شود بلکه راه‌های دیگری نیز وجود دارد تا این دعای خیر به نتیجه برسد. یکی از این را ه‌ها این است که خدا آنقدر فرد را دل‌سنگ و بی‌رحم سازد که از مرگ و غم اطرافیانش غمگین نشده و بی‌تفاوت بوده و برایش هیچ اهمیتی نداشته باشد.

البته دل‌سنگ شدن نیز می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد که به برخی از این عوامل اشاره می کنیم:

• دعوای بزرگ فامیلی اتفاق افتاده باشد که موجب جدایی فرد از اقوامش شده و او را نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت ساخته.
• اطرافیانش در حق او جفای بزرگی کرده باشند که با مرگ آن‌ها نه تنها غمگین نشده بلکه خوشحال هم می‌شود لحظه شمار خوردن حلوای شیرینشان می‌باشد.
• آنقدر دنیا به او رو کند و در عین حال فرد جنبه این همه نعمت را هم نداشته باشد و مثل بادکنک بالنی هر روز پر باد و پر باد تر شده و دیگر نه خدا را بنده باشد و نه دیگران را جزء آدمیزاد حساب کند. او نیز از نظر خود دیگر غم نخواهد دید مخصوصاً غم فراق دوستان چرا که کسی را دیگر لایق دوستی با خود نمی‌داند.

عوامل دل سنگی و بی تفاوت بودن نسبت به دیگران فراوان است اگر کمی به اطراف خود خوب نگاه کنید حتماً به نمونه های بسیار دیگری بر خواهید خورد اما هنگام برخورد با آنها کمی جوانب احتیاط را رعایت کنید.

3. فردی که برایش این آرزو را کرده ایم در حقیقت از خدا چیزی را برای او خواسته ایم که دیگر به وسیله آن متوجه غم نشود و این آرزوی بزرگ ما در حق او می تواند نوعی بیماری روحی روانی باشد که زندگی فرد را از این رو به آن رو می کند. او دیگر نه تنها غم نخواهد دید بلکه دیگر طعم شادی را نیز نخواهد چشید.

4. و یا اینکه دعای خیر نه تنها خیرش نصیب او می شود بلکه دامن گیر کل اطرافیان او نیز خواه شد برایش آرزو می کنیم که خدا تو و تمام اطرافیانت را که شامل خود فرد دعا گو نیز می باشد به یکباره کن فیکون کرده و همگی به اتفاق هم به دیار باقی بشتابیم تا دیگر شاهد غم یکدیگر نباشیم.

حالا متوجه شدید که گفتم در حق صاحب عزا نفرین کرده نه دعا، منظورمان چه بود. چه خوب بود اگر حتی برای لحظه ایی به دعا هایی که در حق یکدیگر می کنیم کمی فکر کرده و به راحتی از کنارش نمی گذشتیم.

امام علی (علیه السلام) و چگونگی تسلیت گفتن ایشان:

مولایمان مردی را که یکی از خویشاوندانش از دنیا رفته بود اینگونه تسلیت گفتند:

مردن از شما آغاز نشده و به شما نیز پایان نخواهد یافت. این دوست شما به سفر می رفت، اکنون پندارید که به یکی از سفرها رفته؛ اگر او باز نگردد شما به سوی او خواهید رفت. ( نهج البلاغه دشتی / حکمت 357 )

حضرت، مرد را با این سخن متوجه عالمگیر بودن مرگ می سازد که این ویژگی خاص عالم خاکی بوده و خواهد بود. همچنین در این سخن حضرت، مرگ را به نحوی به سفر تشبیه می کنند و فرد را متذکر می سازند که تو نیز روزی نزد او خواهی رفت. ببینید تفاوت سخن از کجاست تا به کجا.

حضرت در موردی دیگر در جهت تسلیت گفتن به اشعث بن قیس در مرگ فرزندش فرمودند:

ای اشعث اگر برای پسرت اندوهناکی، به خاطر پیوند خویشاوندی سزاوار است اما اگر شکیبا باشی، هر مصیبتی را نزد خدا پاداشی است. ای اشعث اگر شکیبا باشی تقدیر الهی بر تو جاری می شود و تو پاداش داده خواهی شد و اگر بی تابی کنی نیز، تقدیر الهی بر تو جاری می شود و تو گناهکار، ای اشعث پسرت تو را شاد می ساخت و برای تو گرفتاری و آزمایش بود و مرگ او تو را اندوهگین کرد، در حالی که برای تو پاداش و رحمت است. (نهج البلاغه دشتی/ حکمت 291)

حضرت امیر در این جملات هم صاحب عزا را به صبر دعوت کرده و او را به پاداشی که در صورت صبر نصیبش خواهد شد امیدوار می سازد. حضرت با جملات حکیمانه خودشان هم به دنبال درس دادن به فرد عزادار بودند و راه و رسم برخورد صحیح با مصائب را متذکر شدند و هم با یادآوری عالم گیر بودن مرگ کمی از اندوه صاحب عزا کم کرده و او را آرام می سازد.

مشو غره بر حسن گفتار خویش         به تحسین نادان و پندار خویش

بیایید کمی بیشتر متوجه جملاتی که بر زبان می آوریم باشیم. اکثرمان به جملاتی عادت کرده ایم و بارها و بارها آن را به کار برده ایم که یا بار معنایی نداشته و یا معنایی غیر از آنچه مد نظرمان است به دنبال دارد. به زیبایی ظاهر کلام دل نبندید و ارزش آن را با کمک افراد صاحب کلام بسنجید.